Arabaların büyük çoğunluğundan bulunan içten yanmalı ( benzinli ve dizel) motorlar yüksek ısı üretmektedirler. Hibrit araçlarda içte yanmalı motor çalıştığında ısı ortaya çıkarken elektrik motoru çalıştığında ısı oluşmamaktadır.
110 km/saat hızla yol alan bir aracın (klasik 4 zamanlı içten yanmalı motor bulunan araç) motorunda dakikada 4500 – 6000 arası kontrollü patlama gerçekleşir. (Aracın devrine göre patlama sayısı değişkenlik göstermektedir.) Bu patlamalar esnasında yüksek miktarda ısı ortaya çıkar ve bu ısı soğutulmaz ise motor bloğuna dakikalar içerisinde hasar verir ve araç hareket edemez duruma gelir.
Motor soğutma sistemleri ilk olarak 20. yüzyılda bulunmuş ve yaklaşık 100 yıldır kullanılmaktadır. Günümüzde çok daha teknolojik ve hassas kontrol sağlayan soğutma sistemi motor ömrünü artırmaya yardımcı olmaktadır.
Motor sıcaklığı oldukça önemli bir etkendir. Eğer motor çok soğuk olursa yakıt tüketimi aşırı artar, eğer motor çok sıcak ısı motor bloğu hasar görür. Bu nedenle motor sıcaklığının 45° ile -25°C arasında olması istenir.
Motor Soğutma Sistemi Nasıl Çalışır?
Araçlarda iki türlü soğutma sistemi bulunur. Bunlar sıvı (genelde su) soğutmalı ve hava soğutmalı sistemlerdir. Hava soğutma sistemi nispeten daha verimsizdir ve genel olarak eski modeller araçlarda bulunur. Araçlarda sıvı soğutmalı sistem çok daha yaygın olsada motorsikletler de hala hava soğutmalı sistem (düşük maliyetli olması nedeniyle) daha fazla kullanılmaktadır.
Sıvı soğutmalı sisteme sahip motorlu araçlarda motor bloğu içerisinde sıvının geçebileceği kanallar bulunur ve yakıt / yağ gibi elemanlar ile kesinlikle karışmaz. Sistemde bu sıvının sirküle olması için pompa, sıcaklık kontrolü için termostat, sıvıyı soğutmak için radyatör bulunur.
Soğutma sistemi, motor bloğundaki geçitlerden bir sıvı soğutucu göndererek çalışır. Soğutma suyu, bu kanallardan geçerken motordan ısı alır. Isıtılmış akışkan daha sonra otomobilin önündeki radyatöre bir lastik hortumdan geçer. Isınan su, radyatördeki ince borulardan geçerken, aracın önündeki ızgaradan motor bölmesine giren hava akımı ile soğutulur. Sıvı soğutulduktan sonra, daha fazla ısı emmek için motora döner. Su pompasının görevi ise suyun tesisat ve gizli kanallar boyunca hareket etmesini sağlamaktır.
Soğutma sıvısının önceden belirlenmiş sıcaklığın üzerinde kaldığından emin olmak için motor ile radyatör arasına bir termostat yerleştirilir. Soğutucu sıcaklığı limit sıcaklığının altına düşerse, termostat; soğutucu akışkanın radyatöre akışını bloke eder ve sıvıyı doğrudan motora bypass yoluyla gönderir. Soğutma sıvısı, tasarım sıcaklığına ulaşana kadar bu şekilde dolaşmaya devam eder. Bu noktada termostat bir vana açar ve soğutma sıvısının radyatöre geri dönmesini sağlar.
Soğutma sıvısının kaynamasını önlemek için soğutma sistemi basınçlandırılmak üzere tasarlanmıştır. Basınç altında soğutucunun kaynama noktası önemli ölçüde artar. Bununla birlikte yüksek basınç, hortumların ve diğer parçaların patlamasına neden olabilir. Soğutma sistemindeki basıncı dengede tutma görevi, radyatör kapağına aittir.
Antifriz
Motorun ve ilgili tesisatın içinden geçen soğutma sıvısı, sıfırın altındaki sıcaklıklarda donmamalıdır. Bunun için soğutma suyuna antifriz ilave edilir. Günümüzde araçlardaki soğutucu karışımı, etilen glikol (antifriz) ve su karışımıdır. Önerilen oran %50-%50’dir. Otomobil motorlarında kullanılması önerilen minimum miktardır. Sıcaklıkların sıfırın altına düşebileceği bazı iklimlerde, %75 antifriz ve %25 su oranları önerilir.
Soğutma Sistemde Bulunan Parçalar
• Radyatör
• Radyatör Soğutma Fanı
• Radyatör Kapağı
• Su Pompası
• Termostat
• By-pass Valfi
• Isı Değiştiricisi (Isı Eşanjör)
• Hortumlar
