Kojenerasyon Sistemi ile Verimlilik
Kojenerasyon ile enerji maliyetlerini düşürmek mümkündür. Teknolojinin gelişmesi ile enerji sistemleri de gelişmeye daha verimli hala gelmeye devam ediyor. Elektrik günümüzde hayatımızın her alanında kullanılır durumdadır. (Bkz. Elektrik Hakkında Bilgiler) Elektrik ikinci enerji türü olduğu için elektrik elde etmek için başka enerji türlerini kullanmak gerekmektedir.
Elektrik üretmek için şu an yenilenebilir enerji olan rüzgar enerjisi ve güneş enerjisi revaçta olsa da hala fosil enerji olan doğalgaz, kömür, motorin gibi yakıtlar yoğun miktarda kullanılmaktadır. Bir enerji başka bir enerjiye dönüştürülür iken en önemli konu verimdir. Dönüşüm yapan sistemin verimi ne kadar yüksek ise elde edilecek çıktı (burada elektrik oluyor) o kadar fazla oluyor.
Günümüzde üretilen elektriğin büyük kısmı termik santrallerde doğalgaz, kömür gibi fosil yakıtlar ile, bir kısmı nükleer enerji ile bir kısmı ise yenilenebilir enerji ile olmaktadır. Bu yazımızda termik santrallerde de kullanılan kojenerasyon sistemini ele alıyoruz.
Kojenerasyon Nedir?
Kojenerasyon ismini belki daha önce duymuşsunuzdur. Kojenerasyon basit bir tabir ile bir enerji girişi ile iki enerji çıkışı olan sistemledir. Doğalgaz, biyogaz, biyokütle gibi enerjiler girdi olabilir iken elektrik ve ısı çıktı olmaktadır. Kojenerasyon sistemlerinde genelde ısı ve elektrik miktarı aynı olur. Sadece elektrik üreten termik santrallerde eğer ısı kullanılmaz ise verim %30 – %40 seviyelerinde kalır. Eğer ısı kullanılır ise verim %80 – %90’a çıkmaktadır.
Kojenerasyonlar birleşik ısı ve güç santrali ( Combined Heat and Power ) olarak bilinir. Bu sistemlerde gaz ve buhar türbini aynı anda bulunarak görevlerini yerine getirirler.
Günümüzde teknolojinin gelişmesi ile kojenerasyon sistemleri de oldukça küçülmüş ve fabrikaların, ticari binaların kullanabileceği boyutlara gelmiştir. 50 kW ve altında güç üreten sistemlere mikrokojenerasyon denilmektedir. Güç üretimi 50 kW’ın üzerinde 1 MW’ın altında olan tesislere küçük ölçekli kojenerasyon tesisi olarak adlandırılır. Elektrik ve ısı verimi %70’in üzerinde olan tesislere yüksek verimli tesisler denilmektedir.
Kojenerasyon ile tek enerji türüne para ödenerek diğer enerji tülerinden alınan güç sağlanabilmektedir. Özellikle ve orta büyük işletmelerde kojenerasyon kullanımı kaçınılamaz bir hale gelmiştir.
Kojenerasyon Çalışma Prensibi
Bir kojenerasyon sisteminde genel olarak Gaz Türbini, Buhar Türbini, Kompresör, Atık Isı Kazanı, Yanma Odası ve Jeneratör/Alternatör sistemi yer almaktadır.
Kojenerasyon çalışma prensibi termik santrallerin çalışma prensipleri ile tamamen aynıdır. Sistemde bulunan kompresör dış ortamdan aldığı havayı basınçlandırarak yanma odasına iletir. Ardından yanma odasına yakıt (doğalgaz, biyogaz vb.) gönderilir. Yanma odasında basınçlı hava ve yakıt karışarak yanmaları sağlanır. Yanma sonrasında ortaya yüksek enerjili ve yüksek basınçlı gaz karışımı çıkar. Bu gaz karışımı filtrelerden geçer ve gaz türbinini döndürerek elektrik üretilir.
Yanma sonrasında ortaya ısı çıkmakta ve bu ısı, atık ısı geri kazanım ünitelerine gönderilir. Atık ısı geri kazanım ünitelerinde basınçlı su, kızgın buhar haline gelene kadar ısıtılır. Oluşan buhar işletmenin sıcak su, buhar ve ısınma ihtiyaçları için kullanılabileceği gibi buhar türbinine tekrar gönderilerek tekrardan elektrik üretimi sağlanabilir. Atık ısıdan tekrar elektrik üretmek kojenerasyon sistemlerinin verimini büyük oranda artırmaktadır.
Kojenerasyon Kullanım Yerleri
Kojenerasyon sistemlerinin küçülmesi, kompakt hale gelmesi ile firmalar hemen hemen her işletme için bir çözüm geliştirebilmektedir. Kojenerasyon işletmenin elektrik yüküne göre veya ısı yüküne göre tasarlanır. Elektrik ve ısı tüketimi dengeli olan işletmelerde kojenerasyon sistemi çok sürede kendisini amorti etmektedir.
Bunların yanında doğalgaz çevrim santralleri, biyogaz tesisleri en büyük çaplı örneklerdir. Fabrikalarda ısı ve elektrik tüketimi bir birine çok yakın olduğun kojenerasyon kurulabilir duruma gelmektedir.
AVM, Hastane gibi hizmet binalarında genelde ısı ve elektrik yükü dengededir. Böyle yapılarda kojenerasyon vazgeçilmez olmalıdır.