Yeni Kavram: Yapay Zekâ(YZ)
Bilgi çağı olarak da adlandırılan 21. Yüzyıla bu niteliği şüphesiz bilgisayarların geliştirilmesi ve kullanımının yaygınlaşması kazandırmıştır. Bilgisayarların en önemli özelliği bilindiği üzere programlanabilmesi ve çok farklı amacı gerçekleştirebilen programların aynı makinada çalışarak, değişik işlevleri gerçekleştirebilmesidir. Günümüzde 7’den 77’ye hemen herkeste bulunan taşınabilir telefonların ana işlevi sesli ve görüntülü iletişimi sağlamak olsa da, üzerinde çalışabilen programlar ile çok daha fazla özelliğe sahiptirler. Bir anlamda cep telefonu değil cep bilgisayarı olarak kişisel asistan özelliğine sahiptir. Bilgisayarların işlevleri daha karmaşık problemlere çözüm getirirken gerçeklenen algoritmalar ile belleğindeki verileri kullanarak insan zekâsının yeteneklerini kazandırma araştırmalarıyla yapay zekâ kavramı ortaya çıktığı gibi, son yılların güncel konusu haline gelmiştir.
Günümüzde yapay zekâ, sağlık, mühendislik, hukuk. finans, basın yayın, oyun/eğlence, yönetim vs gibi alanlarda birçok problemin çözümünde yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Neticede, kullanım alanları ve etkileri itibarıyla hayatımızı hızla şekillendirirken yeni eğilimler ortaya çıkmaktadır. Bu sürecin devamında ve gelecekte yapay zekâ uygulamalarının artarak devam edeceğini söyleyebiliriz.
Önümüzdeki 20 yıl içinde yapay zekâ algoritmalarının gelişimi ve kuantum bilgisayarların günümüzdeki bilgisayara göre en az 100 milyon kat daha yüksek hıza ulaşmasıyla insan zekâsının ötesinde, yapay zekâ robotların gerçek olacağı öngörülmektedir. Bazı araştırmacılara göre bu gerçeklemelerden sonra insan-yapay zekâ mücadelesinin başlayacağı ve bu savaşı makinaların (bilgisayar ) kazanacağı öngörülmektedir. Böyle bir durum tüm insanların makinaların kölesi olması sonucunu doğuracağı için farklı çözümler üretip yapay zekâyı insanların yöneterek onu yenilikleri ve gelişmeleri hızlandırmada kullanmak fikri dile getirilmektedir.
Bu makalede yapay zekânın sağlayacağı olumlu katkılar ile her alanda yapılacak yenilikleri hızlandırarak insanların hayatını kolaylaştırması yanında olası olumsuz etkiler tartışılmıştır. Bunun yanında olumsuz etkileri azaltacak öneriler verilmiştir.
Neden Yapay Zekâ?
Özellikle, sadece insanların yapabileceği işlerin otomasyonunda, bilgisayarların yapay zekâ algoritmalarıyla kullanılması uygulamanın yaygınlaşmasının tetikleyicisi olmuştur. Söz konusu algoritmalar mühendislikte ve diğer alanlarda problemleri en etkili şekilde çözebilmek amacıyla sıklıkla kullanılmaktadır. Genel anlamda çok farklı konularda bilgiler ile öğretilmiş olan ve anlamlı çıkarımlar yapabilen insan görünümlü yapay zekâ uygulamaları testlerden geçip hizmete sunulmaktadır. Bunun sonucunda diğer alanlarda da yapay zekâ robotları kullanılmaya başlamıştır.Peki, bilgisayarlar bu işi nasıl başarmaktadır? Sorunun cevabı için öncelikle akıl, zekâ ve yapay zekâ kavramlarının ne olduğunu hatırlamakta fayda görüyoruz. Türk Dil Kurumu sözlüğünde, Akıl: “Düşünme, anlama ve kavrama gücü; us:” , Zekâ ise “İnsanın düşünme, akıl yürütme, öğrenme, kavramları ve nesneleri zihinde canlandırabilme, objektif gerçekleri algılama, yargılama, sonuç çıkarma, bedeni kontrol edebilme, duyguları doğru algılayabilme, değerlendirebilme, icat edebilme vb. yeteneklerinin ve becerilerinin tamamı, anlak” olarak tanımlanmış. Tanımlara bakıldığında akıl ve zekâ arasında net bir sınır görülmemektedir. Akıl ve zekâ arasındaki ilişkinin Felsefi yönüyle yorumları mevcut olup, daha fazla detaya girmeyeceğiz. Sadece “Zekâ, aklı en doğru şekilde kullanabilme yoludur” şeklinde anlamlı bir ilişkiden söz edebiliriz.
Yapay zekâ ise, doğal zekânın işlev ve yeteneklerinin bilgisayarda modellenerek yazılım ve donanım ile gerçeklenmesidir. Bu gerçeklemede insanın birçok özelliğinin (Örn: sesli iletişim, verileri kullanarak öğrenme ve yeni çıkarımlar yapabilme, çok geniş bir bilgi tabanına ulaşabilme ve bunun güncellenmesi ) benzetimi yapılarak uygulamalara derinlik ve genişlik kazandırılabilmektedir. Sonuçta çok daha fazla bilgiye erişebilen ve farklı çıkarımlar yapabilen insan zekâsının bir benzeri yapay olarak gerçeklenmiştir. Geliştirilen yetenekleriyle, özellikle insanın yapabileceği özel işlerde önemli bir alternatif haline gelmiştir. Gelecekte, hemen her alanda karşılaşılan problemlerin çözümünde yapay zekâyı kullanmaya yönelik robot yazlım ve araçlar geliştirilerek hizmete verilecektir. Yoğun şekilde çoğu problemin çözümünde kullanılacağı öngörülen yapay zekâ, insanların önemli bir destek ve yardımcı aracı haline gelmektedir. Bilgisayar kullanımı ve uygulamalarına paralel olarak yapay zekâ kullanımı da artacaktır. Ancak önemli bir endişe, insanların yapay zekânın kölesi olma olasılığıdır. Her ne kadar bu öngörü bilim kurgu gibi görülse de dikkate alınması gerekli olup karşı önlemlerin düşünülmesi zorunluluktur.
Olumlu ve Olumsuz Etkiler
Yapay zekâ uygulamaları, bazı mesleklerin işlevlerini görebilecek hale geldiğinden söz konusu mesleklerin ürettiği çözümlerin kalitesi yükselmektedir. Ancak aynı zamanda ilgili meslek elemanlarına olan ihtiyacın azalacağı öngörüldüğünden yeni bir tehdit olarak algılanmaktadır. Bu bağlamda yapay zekâ uygulamalarının olumlu ve olumsuz etkileri aşağıda özetlenmiştir.Olumlu Etkiler:
- Kullanıldığı her alanda işleri hızlandırma ve niteliği yükseltme
- Yeni araştırmaların yapılmasını tetikleme ve hızlandırma
- Savaşlarda YZ robotları kullanarak insan ölümlerini en aza indirme
- Tehlikeli iş kollarında(Madencilik, Su altında çalışma, Nükleer araştırma vs) insan yerine YZ robotu kullanma
- Kullanılan anlanlarda iş sürekliliği sağlanarak üretimin arttırılması
- Bazı alanlarda işten çıkarma ve işsizliğin artması
- En basit problemlerin çözümünde YZ kullanılmasıyla insanların tembelleşmesi
- Eğitim öğretimde öğrencilerin ödev ve projelerini YZ robotlarına yaptırarak kolaya alışmaları
- Yapay zekâ robotlarının yasal durumlarının eksikliği(Otomatik sürücü robotu, Robot cerrah gibi)
- Yapay zekâ robotlarının sebep olduğu kaza, ölüm vs. durumlarında etik ve sorumluluk problemi
- YZ robotları ile doğal zekâ rekabetinin egemenlik mücadelesine dönüşmesi
Ne Yapılmalı?
Şüphesiz yapay zekâ uygulamaları birçok alanda insanlara değişik yenilik ve fırsatlar sunacaktır. Bu bağlamda yapay zekâyı kendimizi geliştirmek, özgün çözümler üretmek için kullanmalı, aynı zamanda onu yönetmeyi öğrenmeliyiz. Önemli öngörü, yapay zekâ ile doğal zekâ arasındaki olası rekabet ve birbirine üstünlük sağlama mücadelesinin başlama olasılığıdır. Böyle bir durumda doğal zekânın yapay zekâyı yönetmesi beklenen sonuç olması gerekirken bazı öngörüler bunun tersinin olacağını iddia etmektedir. Yöntemleri geliştiren insanın doğal zekâsı olduğuna göre, önceden gerekli araştırmalar yapılarak karşı önlemler alınmalı ve yapay zekânın kölesi olunmamalıdır
